Instytut Historii Sztuki

Instytut powstał w 1882 roku jako pierwsza katedra historii sztuki na ziemiach polskich (nosiła wówczas nazwę Katedry Historii Sztuki). Od 1956 roku istnieje jako Instytut Historii Sztuki. W 1882 katedrę objął Marian Sokołowski, w 1910 przejął ją Jerzy Mycielski, a w 1929 Tadeusz Szydłowski. Dyrektorami Instytutu byli: Wojsław Mole (1956-1960), Adam Bochnak (1960-1970), Mieczysław Porębski (1970-1979), Adam Małkiewicz (1979-1984), Jerzy Gadomski (1984-1991), Adam Małkiewicz (1991-1992), Anna Różycka-Bryzek (1993-1996), Tomasz Gryglewicz (1996-1999), Adam Małkiewicz (1999-2002), Wojciech Bałus (2002-2008), Piotr Krasny (2008-2012), Andrzej Betlej (2012-2015), Teresa Rodzińska-Chorąży (2016), Marek Walczak (2016-). Do badaczy związanych z Instytutem należą m.in. Adam Bochnak, Ewa Chojecka, Tadeusz Dobrowolski, Karol Estreicher jun., Lech Kalinowski, Józef Lepiarczyk, Vojsław Mole, Tadeusz Mańkowski, Jacek Purchla, Anna Różycka-Bryzek, Jerzy Szablowski, Jerzy Żarnecki, Klementyna Żurowska.

Siedziba katedry (właściwie Gabinetu Historii Sztuki) znajdowała się początkowo w Collegium Wróblewskiego (1885-1887), następnie w Collegium Novum (1887-1939), Collegium Nowodworskiego (1945-1949), Collegium Maius (1949-1992). Od 1992 siedzibą Instytutu jest Collegium Iuridicum przy ul. Grodzkiej 53.

Jesteśmy jednak nie tylko najstarszym, ale również najszybciej rozwijającym się Instytutem Historii Sztuki w kraju. Obecnie Instytut składa się z: Zakładu Historii Sztuki Średniowiecznej i Bizantyńskiej, Zakładu Historii Sztuki Nowożytnej, Zakładu Historii Sztuki Nowoczesnej, Zakładu Teorii Sztuki i odk oraz Fototeki i Biblioteki im. Prof. Lecha Kalinowskiego. W roku 2014 powstał Zakład Ochrony Dóbr Kultury (połaczony w r. 2021 z Zakładem Metodologii), a w 2015 roku Międzyuczelniana Pracowania Badań nad Malarstwem Witrażowym. Dyrektorem Instytutu w latach 2012-31.12.2015 był dr hab. Andrzej Betlej, a wicedyrektorem ds. studenckich – dr hab. Teresa Rodzińska-Chorąży. Od 1 września 2016 dyrektorem jest dr hab. Marek Walczak.

Honorowym wyróżnieniem przyznawanym przez Instytut najbardziej zasłużonym historykom sztuki jest Medal Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Życie Instytutu można śledzić w zakładce galeria, gdzie umieszczane są na bieżąco fotorelacje z najważniejszych wydarzeń.

STUDIA. W roku 2010 uruchomiono w Instytucie studia na kierunku ochrona dóbr kultury (o oryginalnym programie, naśladowanym w innych ośrodkach), które cieszą się dużym zainteresowaniem, ponieważ w kolejnych latach starało się o przyjęcie na nie od 3 do 6 kandydatów na miejsce. Równie dobrze prezentowała się przez ostatnie pięć lat rekrutacja na kierunku historia sztuki. Wysoki poziom zajęć dydaktycznych, gwarantowali wykładowcy, prowadzący z reguły bardzo aktywną działalność badawczą, o czym świadczą ich awanse w stosunkowo młodym wieku.

Od roku akademickiego 2017/2018 uruchomione zostały studiów magisterskich z zakresu ochrony dóbr kultury. Wysoki poziom zajęć dydaktycznych gwarantują wykładowcy prowadzący bardzo aktywną działalność badawczą. Prawie wszyscy wykładowcy uzyskali najwyższe oceny w ankietach studenckich (w skali uniwersytetu!), podobnie zresztą jak pracownicy naszego sekretariatu – powszechnie uważanego za najbardziej przyjazny i otwarty na Wydziale Historycznym. Zajęcia prowadzą także doświadczeni specjaliści – praktycy spoza uniwersytetu (m.in. zastępca wojewódzkiego konserwatora zabytków, dyrektor krakowskiego oddziału Narodowego Instytutu Dziedzictwa, konserwatorzy architektury, malarstwa i rzeźby, muzealnicy, specjaliści od fundraisingu), a także wybitni wykładowcy zagraniczni (Julian Gardner, Stefan Muthesius, Andrew Hopkins, Thomas DaCosta Kaufmann).

Podstawą naszych studiów są zajęcia prowadzone w bezpośrednim kontakcie z dziełem sztuki (ćwiczenia w muzeach, kościołach, pracowniach konserwatorskich), a także w trakcie regularnych objazdów po Polsce oraz wyjazdów zagranicznych. Bierzemy też udział w licznych działaniach edukacyjnych poza uniwersytetem (olimpiada artystyczna, udział w małopolskich i lubelskich Dniach Dziedzictwa, otwarte sesje naukowe poza Krakowem). 

Od 2013 Instytut jest współpomysłodawcą i współtwórcą Nagrody im. prof. Mariana Sokołowskiego za najlepszą pracę magisterską z historii sztuki obronioną na uczelni krakowskiej. 

Nasi studenci mają okazję kształcić się w najlepszych ośrodkach historii sztuki w Europie, dzięki programowi Erasmus+.

W latach 2005-2011 Instytut Historii Sztuki prowadził podyplomowe muzealnicze studia kuratorskie, których kierownikiem był dr Andrzej Szczerski, a w skład Rady Programowej wchodzili Prof. Tomasz Gryglewicz i Dr hab. Maria Hussakowska. Studia te były pionierskim w Polsce programem edukacyjnym dla kuratorów zajmujących się prezentacją sztuki współczesnej. Wśród wykładowców znaleźli się wybitni kuratorzy, historycy sztuki, krytycy i artyści z Polski (m.in. Maria Brewińska, Sebastian Cichocki, Jan Michalski, Jarosław Lubiak, Piotr Piotrowski, Anda Rottenberg, Łukasz Skąpski, Monika Sosnowska, Andrzej Starmach, Jarosław Suchan, Andrzej Turowski, Hanna Wróblewska) i zagranicy (m.in. Mieke Bal, Jens Hoffmann, Peter Pakesch, Irit Rogoff). Wystawy dyplomowe absolwentów odbywały się m.in. w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta" w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Bunkrze Sztuki w Krakowie, a absolwenci znaleźli zatrudnienie w instytucjach kultury w całej Polsce i stali się autorami szeregu znaczących wystaw (m.in. w Pawilonie Polskim na Biennale w Wenecji) i współtwórcami programu nowych muzeów sztuki współczesnej (m.in. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Muzeum Współczesnego we Wrocławiu).

Od roku akademickiego 2012/2013 kontynuacją studiów jest specjalność kuratorska na II stopniu studiów na kierunku „historia sztuki".

W Instytucie są rozwijane rzadkie specjalności badawcze, takie jak historia architektury wczesnośredniowiecznej czy historia sztuki bizantyńskiej i pobizantyńskiej w Europie i w Polsce. Szczególnie intensywnie rozwija się (również w wymiarze dydaktycznym) specjalność związana z kuratorstwem sztuki współczesnej. Wyjątkowe miejsce w badaniach Instytutu zajmują prace związane z inwentaryzacją zabytków sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (na obszarach dzisiejszej Ukrainy). Na podstawie zgromadzonych materiałów wydano 23 tomy serii Kościoły i klasztory rzymskokatolickiej dawnego województwa ruskiego pod redakcją prof. Jana Ostrowskiego. Wymiernym efektem akcji inwentaryzacyjnej jest wykształcenie znacznej grupy historyków sztuki o wysokich umiejętnościach praktycznych, którymi powinien się odznaczać badacz sztuki w terenie. Świadectwem tych umiejętności są liczne prace magisterskie i doktorskie poświęcone szczególnie ważnym inwentaryzowanym zabytków. Jednocześnie prowadzone są prace inwentaryzacyjne przy dziełach sztuki znajdujących się w kolekcjach klasztorów krakowskich. Ważnym aspektem działań Instytutu są wielkie międzynarodowe konferencje (w ub. roku – poświęcona sztuce i kulturze Kościoła Mariackiego w Krakowie) oraz wystawy fotografii czy pokazy dzieł sztuki. Nasi absolwenci są poszukiwani ze względu na wszechstronność, jaką zapewniają nasze studia. 

Efektem badań prowadzonych przez pracowników Instytutu są liczne publikacje naukowe, których wykaz można znaleźć w obobnej zakładce.

Od trzech lat pracownicy Instytutu realizują aż 14 grantów z Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki na łączną sumę ponad 6 milionów złotych (największe to: grant kierowany przez prof. Wojciecha Bałusa: Korpus witraży z lat 1800-–1945 w kościołach rzymsko-katolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej; prof. Piotra Krasnego: ART-Dok Polska – Cyfrowe Repozytorium Historii Sztuki; dra hab. Andrzeja Betleja: Inwentaryzacja zabytków sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej: Województwo Bełskie oraz Zapomniane dziedzictwo: zbiór odlewów gipsowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rekonstrukcja kolekcji, opracowanie, katalog, konserwacja; dr Dobrosławy Horzeli: Korpus witraży średniowiecznych w Polsce; dra Wojciecha Walanusa: Fotografie dzieł sztuki polskiej w zbiorach Fototeki IHS UJ. Opracowanie naukowe, digitalizacja i wydanie katalogu. W latach 2012-2014 stanowiło to ponad 20% wszystkich funduszy, jakie Uniwersytet Jagielloński uzyskał z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Więcej na temat aktualnie prowadzonych grantów badawczych można znaleźć w osobnej zakładce.

W ciągu ostatnich lat znacznie poprawiło się zaplecze dydaktyczne i badawcze Instytutu: obecnie dysponujemy pięcioma własnymi salami dydaktycznymi. W latach 2013–2014 odnowiono i zaaranżowano na nowo Salę im. Karola i Karoliny Lanckorońskich (dawną aulę uniwersytecką), a także stworzono nową salę seminaryjną, wyremontowano dwie mniejsze sale, zakupiono nowy sprzęt komputerowy, służący do prowadzenia zajęć (np. visualizer, każda sala jest wyposażona w rzutniki multimedialne i komputery do ich obsługi). W ubiegłym roku nasze Koła Naukowe otrzymały nowe pomieszczenia w zabytkowych piwnicach budynku, gdzie stworzona została dla studentów stuba communis. W planach jest utworzenie w kolejnej sali przestrzeni wystawienniczej, - gdzie nasi studenci mogliby realizować projekty kuratorskie. W części odnowionych sal będzie zrekonstruowany „Gabinet Historyi Sztuki", znajdą się tam odrestaurowane zabytkowe odlewy gipsowe dzieł sztuki nowożytnej, pochodzących z historycznej kolekcji Instytutu. W ostatnich latach dawną ciemnię fotograficzną zaadaptowano na Pracownię Projektów Badawczych, odnowiono klatkę schodową, korytarz na II piętrze, a przede wszystkim wymieniono sieć internetową (w całym budynku dysponujemy siecią WIFI). Trzeba zaznaczyć, że mimo wspomnianych remontów Instytut zdołał utrzymać dyscyplinę budżetową, kończąc ostatnie trzy lata ze znaczącą nadwyżką finansową.

W trakcie ostatnich czterech lat przeprowadzono wiele prac remontowych w Collegium Iuridicum. W 2010 r. przeprowadzono kompleksowy remont dziedzińca, wykorzystując m.in. środki Społecznego Funduszu Ochrony Zabytków Krakowa. Instytucja sfinansowała także remont fasady Collegium Iuridicum w r. 2011 i jego elewacji południowej w 2012 oraz wymianę 80% okien. W ostatnie wakacje zamontowano nowy pion elektryczny w budynku, zaadaptowano dawną ciemnię fotograficzną na Pracownię Projektów Badawczych (na zdjęciu), wymalowano klatkę schodową i korytarz na II piętrze, rozpoczęto restaurację sali nr 8.

W Instytucie działa Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki im. Stanisława Wyspiańskiego (założone w 1887 roku) w ramach którego funkcjonuje obecnie kilka sekcji tematycznych. Do osiągnięć studenckich z ostatnich 5 lat należy zaliczyć: zakończenie wieloletniego projektu inwentaryzacji zabytków na Kresach, organizację licznych objazdów zagranicznych oraz wydanie trzech tomów własnego czasopisma naukowego studentów historii sztuki „KUNSZT". W r. 2013 Koło zorganizowało Ogólnopolski Kongres Studentów i Doktorantów Historii Sztuki.

Od r. 2010 w Instytucie działa również Akademickie Koło Studentów Ochrony Dóbr Kultury, aktywnie przygotowujące cykle wykładów, które poszerzają dodatkowo ofertę dydaktyczną. Koło to również wydaje własny periodyk naukowy („SKARBNICZKA")

Więcej o kołach naukowych