Instytut Historii Sztuki UJ wraz z Komitetem Nauk o Sztuce PAN serdecznie zapraszają na ogólnopolską konferencję naukową: 

Oprawa artystyczna świąt i uroczystości w Polsce i z Polską związanych do roku 1939

która odbędzie się 11-13 października 2018 w Instytucie Historii Sztuki UJ w Krakowie. 

Obszar tematyczny

Oprawa artystyczna świąt i uroczystości cieszy się od wielu lat zasłużonym zainteresowaniem historyków, historyków sztuki i muzykologów, a w nieco mniejszym stopniu teatrologów i historyków literatury. Zagadnienie to jest też studiowane przez polskich badaczy, jednak jak dotąd nie poświęcono mu dużej, interdyscyplinarnej konferencji, której zadaniem byłaby wymiana doświadczeń, dyskusja nad metodami badań i terminologią a także próba zarysowania najważniejszych zjawisk. Przygotowując takie spotkanie, pragnęlibyśmy zaprosić na nie przedstawicieli wszystkich dyscyplin nauk humanistycznych. Zakres tematyczny konferencji został ograniczony do oprawy artystycznej świąt i uroczystości o charakterze religijnym i świeckim, ale nie oznacza to jej zawężenia do zagadnień sztuki efemerycznej, architektury okazjonalnej i dekoracji okolicznościowych czy oprawy muzycznej. Nie ma najmniejszych wątpliwości, że ta perspektywa musi zostać dopełniona o zagadnienia związane z kostiumologią i scenografią, literaturą panegiryczną, wymową propagandową wyobrażeń i opisów świat i uroczystości a także programom literackim dekoracji i towarzyszących im druków okolicznościowych. Niezwykle pożądane byłyby studia historyczne dotyczące tak fundamentalnych zagadnień jak przygotowywanie uroczystości i ich recepcja w kraju i zagranicą, aspekty finansowe tych wydarzeń a także ich wymowa religijna i polityczna. Zależy nam wreszcie na ujęciach komparatystycznych, pokazujących trwanie, albo przemiany w zakresie oprawy artystycznej świąt i uroczystości, a także podobieństwa i różnice w tym zakresie między Polską a innymi krajami. Nie definiujemy wprowadzonych w tytule konferencji pojęć, jednak z dość oczywistych względów chodzi nam przede wszystkim o święta i uroczystości publiczne. Wydarzenia prywatne najczęściej nie miały specjalnej oprawy artystycznej, chyba że pozostawały na granicy sfery publicznej, jak choćby wspaniałe pogrzeby magnackie. Nie można też zapominać o nowych typach wydarzeń, które wymykają się tradycyjnym definicjom, takich jak święta dworskie w epoce nowożytnej w tym przedstawienia teatralne i operowe.

We współczesnej humanistyce panuje w pełni zrozumiała tendencja do wprowadzania ograniczeń chronologicznych, a w przypadku problematyki świąt i uroczystości zawężanie pola badań do epoki nowożytnej jest narzucane przez stan zachowania dzieła sztuki, a także źródeł pisanych i ikonograficznych. Pomimo to, przyjęcie perspektywy długiego trwania wydaje się nam konieczne. Nie sposób badać ceremoniału w epoce nowożytnej bez jego średniowiecznych korzeni a Wielka Rewolucja Francuska bynajmniej nie położyła kresu starym rytuałom, które - niekiedy w wersji bardzo silnie przekształconej - przetrwały nawet do dziś. Ograniczenie pola badań do okresu staropolskiego wykluczyłoby tak ważne zagadnienia jak uroczystości patriotyczne w wieku XIX, które z natury rzeczy były najściślej powiązane z dziejami Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Nie chcielibyśmy też utracić z pola widzenia, niemal nie przebadanej do tej pory problematyki świąt i uroczystości w II Rzeczypospolitej. Sądzimy, że nieprzekraczalną cezurę stanowi dopiero wybuch II wojny światowej. Problematyka świąt i uroczystości w okresie PRL a także po odzyskaniu niepodległości w r. 1989 jest z całą pewnością niezmiernie interesująca, jednak wymaga zupełnie innego podejścia metodologicznego. Podjęcie tej problematyki, głownie ze względu na niewielki dystans czasowy i kontekst polityczny, niesie też w sobie niebezpieczeństwo braku obiektywizmu.

Zakres topograficzny konferencji musi być możliwie szeroki. Chodzi nam w pierwszym rzędzie o święta i uroczystości organizowane na tych obszarach, które w danym momencie wchodziły w skład Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej Obojga Narodków i II Rzeczypospolitej, natomiast w latach 1772-1918 znajdowały się pod okupacją jednego z trzech zaborców a historycznie były związane z wymienionymi wyżej organizmami politycznymi. Natomiast określenie „z Polską związane” obejmuje wydarzenia odnoszące się do narodu, kraju lub jego przedstawicieli, ale odbywające się w innych państwach. Przykładem mogą być uroczystości beatyfikacyjne i kanonizacyjne Polaków, uroczyste wjazdy i powitania posłów Rzeczypospolitej, egzekwie za polskich władców albo pogrzeby monarchów polskiego pochodzenia (np. wspaniałe uroczystości po śmierci Marii Leszczyńskiej w St-Denis w r. 1768). Osobne zagadnienie stanowi oprawa świąt i uroczystości na dworach władców Saksonii i Polski w Dreźnie. Niezmiernie interesujące byłyby wreszcie studia nad udziałem Polaków w różnego typu uroczystościach zagranicą, w tym analizy opisów wydarzeń. Trudno wątpić, że doświadczenia tego typu pełniły ważną rolę w formacji intelektualnej wybitnych jednostek i odgrywały rolę inspirującą, muszą być także uwzględnianie przy rekonstrukcji oprawy artystycznej świąt i uroczystości w Polsce.

Ze względu na przyjęte definicje i ograniczenia, organizatorzy preferować będą studia przekrojowe, dotyczące zagadnień w dłuższej perspektywie czasowej, metodologii i terminologii albo wymiany doświadczeń między przedstawicielami różnych dyscyplin nauk humanistycznych. Z wielką radością powitamy też studia przekrojowe, poświęcone poszczególnym typom świąt i uroczystości. W przypadku opracowań szczegółowych wskazane jest ich ukazanie na szerszym tle, w połączeniu z jak najbogatszą dokumentacją źródłową.

Zgłoszenia

Konspekt propozycji wstąpienia - nie dłuższy niż 1 strona znormalizowanego maszynopisu wraz z krótkim CV, prosimy nadsyłać do 31 lipca 2018, na adres sekretarza konferencji dr Agaty Dworzak - dworzak.agata@gmail.com.

Organizatorzy zastrzegają sobie prawo doboru referatów.