Rozprawa Jakuba Adamskiego jest wybitnym studium poświęconym problematyce sklepień pseudopoligonalnych, zakreślonym z rozmachem w ogólnoeuropejskiej perspektywie. Autor z wielką erudycją i starannością przedstawia historię tego specyficznego fenomenu sklepień gotyckich na terenie średniowiecznej Europy. Formułując własne interpretacje i hipotezy dotyczące genezy oraz ewolucji sklepień pseudowielobocznych, opiera je na wnikliwych analizach poszczególnych obiektów architektonicznych, przedstawionych w porządku chronologiczno-topograficznym. W stanowiących zrąb książki opisach kolejnych interesujących go realizacji swoją uwagę skupia nie tylko na sklepieniach, ale rekapituluje też ogólny stan badań poświęconych danym budowlom, ich chronologię czy problematykę rozwarstwienia, nierzadko zajmując przy tym krytyczne stanowisko wobec ustalonych w tradycji badawczej tez.

Publikacja dr Anety Bukowskiej to wnikliwa i zakrojona na szeroką skalę analiza bogatej dokumentacji badań przeprowadzonych w okresie powojennym przez Krystynę Józefowiczównę w katedrze poznańskiej – jednym z najważniejszych obiektów sakralnych w państwie pierwszych Piastów. Autorka nie poprzestała na przedstawieniu archiwalnych opracowań, lecz skonfrontowała je z reliktami dostępnymi w obrębie rezerwatu archeologiczno-architektonicznego pod katedrą gotycką, dokonując krytycznej interpretacji wyników wykopalisk. Wynikiem tej analizy są przełomowe tezy postawione przez Autorkę m.in. w kwestii ostatecznego rozstrzygnięcia zagadnienia chronologii murów budowli wykonanych w technice opus spicatum, a także kompozycji planu i formy przestrzennej najstarszej fazy obiektu.

Niewątpliwym walorem rozprawy jest zawarty w niej bogaty materiał ilustracyjny, na który w dużej mierze składają się dotąd niepublikowane archiwalne zdjęcia i rysunki wykonane podczas prac wykopaliskowych zespołu Krystyny Józefowiczówny, przechowywane w archiwum IAiE PAN. Udostępnienie tak ważnych materiałów dokumentacyjnych nie tylko znakomicie ilustruje wywody Autorki na temat katedry poznańskiej, ale także pozwala badaczom architektury wczesnopiastowskiej na prowadzenie samodzielnych rozważań na jej temat.

Czwarty tom serii „Studia z Historii Sztuki Średniowiecznej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego”  to zbiór dwudziestu tekstów na temat malarstwa gotyckiego w Polsce, autorstwa historyków sztuki i konserwatorów należących do grona najlepszych polskich specjalistów z dziedziny sztuki średniowiecznej. Prezentowany tom stanowi spójną pod względem tematycznym próbę spojrzenia w szerokim kontekście sztuki europejskiej na wybrane zabytki malarstwa tablicowego, ściennego, witrażowego i książkowego. Publikacja poświęcona została pamięci prof. Jerzego Gadomskiego, wybitnego badacza dawnej sztuki, który stworzył własną szkołę historii sztuki średniowiecznej.

Książka podzielona jest tematycznie: pierwszą część stanowią teksty stricte związane z malarstwem tablicowym, drugą tworzą artykuły dotyczące tzw. Hodegetrii Małopolskich, trzecia dotyczy malarstwa monumentalnego, czwarta natomiast malarstwa miniaturowego i hafciarstwa. Artykuły poprzedza wstęp autorstwa Marka Walczaka poświęcony postaci profesora Jerzego Gadomskiego.

Poszczególne artykuły dopełnia bogaty materiał ilustracyjny, w przeważającej większości pełnokolorowy, ułatwiający śledzenie rozbudowanych i erudycyjnych interpretacji dzieł sztuki.

Piąty tom serii „Studia z Historii Sztuki Średniowiecznej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego” to zbiór dziesięciu artykułów autorstwa uznanych polskich specjalistów z dziedziny sztuki średniowiecznej. Dotyczące architektury, rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego teksty ilustrują szerokie spektrum zjawisk artystycznych analizowanych pod kątem odwołań do przeszłości.

Tom otwiera studium, którego autorzy badają zjawiska artystyczne i kulturowe epoki nowożytnej nawiązujące do średniowiecza, ukazując nie tylko ich różnorodność, ale też złożoność wykraczającą poza konteksty formalno-stylistyczne. Kolejne artykuły podejmują zagadnienia archaizowania zjawisk artystycznych w epoce średniowiecza, natomiast teksty zamykające publikację ponownie sytuują zagadnienie tytułowe w epoce nowożytnej, tworząc niejako ramę dla całego tomu. Przywoływane i omawiane w artykułach przykłady zestawiane są przez autorów z podobnymi zabiegami obecnymi w sztuce zachodnioeuropejskiej.

Poszczególne artykuły dopełnia bogaty materiał ilustracyjny (łącznie około 230 zdjęć czarno-białych oraz pełnobarwnych), co ułatwia śledzenie rozbudowanych i erudycyjnych interpretacji.

Publikacja dr Zoltána Gyalókayego stanowi wnikliwą analizę zespołu siedmiu figur Marii z Dzieciątkiem, które łączą cechy formalno-stylistyczne oraz pierwotna lokalizacja (Małopolska i Spisz). Autor nadaje przedmiotowi swych badań nową rangę, dowodząc, że wbrew twierdzeniom zawartym we wcześniejszej literaturze figury te charakteryzują cechy wskazujące na recepcję francuską, nie zaś lokalną. W toku wywodów autor odsłania także nieznany nurt powiązań artystycznych i personalno-historycznych elit społecznych ówczesnej Europy, ustalając, iż omawiane dzieła powstały na Węgrzech i w Polsce z inicjatywy kręgów królewskich Andegawenów i Piastów, mających kontakty z dworem francuskim. Te nowatorskie twierdzenia prowadzą do istotnego przewartościowania dotychczasowej chronologii rzeźb małopolsko-spiskich i są istotnym wkładem w poznanie dziejów artystycznych środkowo-wschodniej Europy XIV wieku.

Z przyjemnością oddajemy do rąk Czytelników siódmy tom serii "Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie" autorstwa Mateusza Grzędy. Między normą a naturą. Początki portretu w Europie Środkowej (około 1350-1430) to monografia poświęcona jednemu z najbardziej intrygujących i ciągle nie dość dobrze rozpoznanych zjawisk w kulturze artystycznej Europy Środkowej – narodzinom portretu. Praca wprowadza czytelnika w zagadnienia, które do tej pory nie były przedmiotem refleksji badawczej. Wysoki poziom narracji naukowej dopełnia bogaty materiał ilustracyjny oraz obszerne zestawienie literatury przedmiotu.

Publikacja finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Wydział Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego jest wspólnym projektem wydawniczym Towarzystwa Naukowego “Societas Vistulana”, Wydziału Historycznego UJ oraz Muzeum Narodowego w Krakowie.

Miłośników i badaczy sztuki sakralnej zachęcamy do sięgnięcia po VIII tom z serii Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie poświęcony działalności artystycznej w kręgu krakowskich franciszkanów i klarysek. Pod redakcją naukową dra Marcina Szymy oraz prof. Marka Walczaka powstała książka, w której na ponad 700 stronach, w 40 bogato ilustrowanych artykułach znakomici specjaliści polscy i czescy poruszają zagadnienia z zakresu architektury, ikonografii, muzyki i liturgii franciszkańskiej, a także prezentują ustalenia dotyczące wyposażenia zespołów klasztornych franciszkanów i klarysek w Krakowie, wyniki badań archeologicznych oraz rezultaty badań i prac konserwatorskich przeprowadzonych na terenie obu kompleksów w ostatnich latach. Publikacja jest ważnym krokiem w stronę pełnej syntezy dziejów historyczno-artystycznych krakowskich minorytów i klarysek, a tym samym pozycją obowiązkową zarówno z perspektywy czytelników zainteresowanych sztuką powstającą w kręgu franciszkańskim, jak i tych z Państwa, którzy zajmują się dziejami Krakowa i okolic.

Do źródła jest zbiorem kilkunastu artykułów z dorobku naukowego Autora, zaktualizowanych o uzupełnioną lub rozwiniętą argumentację i – często – kolorowe fotografie. W siedmiu działach zostały przedstawione różne perspektywy metodologiczne czy metody badawcze, które Czytelnik może traktować jako drogowskazy do odczytywania sekretów dzieł sztuki, a także zastanawiać się wraz z Autorem nad relacją dzieła sztuki i historii.

W jednym tomie znalazły się obok siebie teksty o architekturze, rzeźbie, malarstwie, artefaktach. Wszystkie zostały bogato zilustrowane, dzięki czemu Czytelnik będzie mógł nie tylko wyobrażać sobie, o czym czyta, ale też zobaczyć omawiane dzieła.

Publikacja dofinansowana ze środków Wydziału Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego jest wspólnym projektem wydawniczym Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”, Wydziału Historycznego UJ oraz Muzeum Narodowego w Krakowie.

Z radością prezentujemy najnowszą publikację Piotra Pajora O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243 - 1370, będącą kolejnym tomem serii "Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie". Tym razem tematem przewodnim tomu są sposoby wykorzystania architektury jako środka autoprezentacji i propagandy przez władców rządzących Małopolską w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego (za panowania Bolesława Wstydliwego, Leszka Czarnego, Wacława II Przemyślidy) oraz dwóch ostatnich królów z dynastii Piastów – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.

Autor omawia fundacje (w tym inicjatywy urbanistyczne) Bolesława Wstydliwego, dalej podejmuje kwestię reprezentacji władzy w inwestycjach z epoki Leszka Czarnego, Wacława II i Władysława Łokietka. W kolejnym rozdziale koncentruje się na budowie i znaczeniu gotyckiej katedry na wzgórzu wawelskim, najobszerniejszą część książki poświęcając „dziełu Kazimierza Wielkiego” – od serii kościołów dwunawowych, przez działania związane z królewskimi fundacjami, przedsięwzięcia urbanistyczne (tu w roli głównej lokacja miasta Kazimierz), by wreszcie dopełnić rozważania zagadnieniem Kazimierzowskich warowni i rezydencji.

Książka została dofinansowana z programu „Doskonała nauka” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz z subwencji przyznanej Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku 2020.

Specyfikę przeszkleń w kościołach cystersów dostrzeżono już u zarania nowoczesnej historii sztuki, jednak ich odmienność od „głównego nurtu” twórczości witrażowej, a także względna prostota artystyczna spowodowały, że przeważnie pojawiały się one na marginesie opracowań dotyczących dziejów witrażownictwa. Tymczasem konieczność zastosowania się do ścisłych zaleceń Kapituły Generalnej zgromadzenia zaowocowała stworzeniem wyjątkowych dzieł o charakterze programowo abstrakcyjnym, minimalistycznych pod względem techniki i środków wyrazu. Joanna Utzig, dostrzegając unikatowość i szczególny kontekst kulturowy cysterskich przeszkleń, na kartach książki Simplices fenestrae cistercienses postawiła je w centrum uwagi. Publikacja – owoc szeroko zakrojonych badań – poświęcona jest witrażom powstającym na potrzeby cystersów od momentu ukonstytuowania się zakonu w XII stuleciu do około połowy XIII wieku. Witraże cysterskie pochodzące z tego okresu zachowały się w różnych regionach Europy, najliczniej na terenie Francji i Niemiec. Autorka uwzględniła jednak w swoich rozważaniach także dzieła, które przetrwały jedynie w reliktach (w tym znaleziska archeologiczne) oraz  przeszklenia znane wyłącznie ze źródeł pisanych lub ikonograficznych. Szczególnym zainteresowaniem obdarzyła witraże należące do tytułowej kategorii simplices fenestrae, prezentując czytelnikom wszechstronne i bogato ilustrowane opracowanie związanej z nimi problematyki.

Publikacja została dofinansowana z programu „Doskonała nauka” Ministra Edukacji i Nauki (zgodnie z umową nr DNM/SN/514747/2021) oraz ze środków Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Muzeum Narodowego w Krakowie.

Polska historia sztuki wydała jak dotąd niewiele opracowań monograficznych malarzy XV i XVI wieku, czynnych na terenie dawnego Królestwa Polskiego. Książka Michał Lancz z Kitzingen. Frankoński malarz w Krakowie (1507 - 1523) pióra Adama Spodaryka stanowi krok w stronę uzupełnienia tej istotnej luki.

Książka jest pierwszą od ponad 50 lat próbą monograficznego opracowania życia i twórczości Michała Lancza z Kitzingen. W ciągu półwiecza nastąpił olbrzymi przyrost literatury naukowej pozwalającej na prowadzenie badań porównawczych i rozpatrzenie twórczości Lancza w szerokim kontekście sztuki europejskiej. Autor publikacji omówił działalność tytułowego artysty, wykorzystując możliwości badawcze, jakie stwarzają współczesna metodologia historii sztuki i postęp technologiczny. Wykonanie zdjęć obrazów w podczerwieni umożliwiło przeprowadzenie analizy wykonanych przez Lancza rysunków kompozycyjnych i zaowocowało nowymi ustaleniami na temat jego dzieł i weryfikacją dotychczasowych atrybucji.