Instytut Historii Sztuki

Publikacja Agaty Dworzak stanowi monografię dziejów i dorobku artystycznego rodziny Polejowskich, działającej we Lwowie w drugiej połowie XVIII wieku. Autorka w kompleksowy sposób zrekonstruowała artystyczne biografie braci Polejowskich na tle lwowskiego środowiska rzeźbiarskiego, eksponując ich znaczenie dla kształtowania się rzeźby wschodnich ziem Rzeczypospolitej XVIII stulecia. Jednocześnie, skupiając się na jednej rodzinie, skrupulatnie zobrazowała zjawiska i mechanizmy społeczno-artystyczne kształtujące codzienne życie twórców, produkcję warsztatową i sztukę XVIII-wiecznego Lwowa. Publikacja jest wynikiem niezwykle dociekliwych badań przeprowadzonych przez Autorkę, dzięki którym odnalazła ona cenne, dotąd niepublikowane fotografie zniszczonych figur i dzieł małej architektury oraz pozyskała istotne dane dotyczące familii Polejowskich ze źródeł zawierających, jak mogłoby się zdawać, nieliczne informacje do dziejów sztuki, takich jak księgi metrykalne lub akta notarialne. Bez wątpienia jest to obowiązkowa lektura dla badaczy nowożytnych dziejów rzeźby Rzeczypospolitej, wypełniająca lukę w badaniach nad tzw. lwowską rzeźbą rokokową.

Podzieloną na sześć rozdziałów publikację dopełnia obszerny i skrupulatnie przygotowany Katalog dzieł oraz Aneksy, na które składają się m.in. edycje dokumentów źródłowych. Integralną częścią książki jest znakomicie zaprezentowany materiał ilustracyjny, obejmujący ponad 300 zdjęć.

Książka dostępna online.

O książce:

Sebastian Piskorski (1636–1707) wywarł znaczący wpływ na sztukę Małopolski ostatniej ćwierci w. XVII. Mimo że nie był artystą ani samodzielnym zleceniodawcą, uchodził za eksperta do spraw sztuki, dzięki czemu powierzono mu kierownictwo najważniejszych przedsięwzięć artystycznych tego czasu. Jako profesor i sześciokrotny rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego kierował budową akademickiej kolegiaty św. Anny. Będąc spowiednikiem krakowskich klarysek, zrealizował założenie pielgrzymkowe w Grodzisku (upamiętniające założycielkę klasztoru bł. Salomeę) i brał udział w pracach nad nowym wystrojem kościoła św. Andrzeja. Książka prezentuje szczegółową analizę działalności Piskorskiego na polu sztuki, uwzględniającą jego rolę jako konceptora (twórcy programów treściowych złożonych dzieł sztuki) oraz prowizora (odpowiedzialnego za ich realizację, gromadzenie materiałów, angażowanie wykonawców i wybór rozwiązań artystycznych). Te dwa aspekty jego aktywności zostały potraktowane jako studium przypadku, służące poznaniu procesów planowania i powstawania kompleksowych dzieł sztuki sakralnej, a następnie osadzone w szerokim kontekście zainteresowań, inspiracji i celów dydaktycznych Piskorskiego, rekonstruowanych na podstawie jego prac kaznodziejskich i literackich.

Interdyscyplinarna publikacja stanowi zbiór artykułów 50 wybitnych polskich i zagranicznych badaczy dziejów średniowiecznych, nowożytnych i XIX wieku – historyków, historyków sztuki, dziejów Kościoła oraz archeologów. Artykuły przybliżają istotne problemy kulturowe, artystyczne i religijne związane z wszechstronną i wieloaspektową działalnością biskupów krakowskich, jednych z najwybitniejszych hierarchów w dziejach Kościoła w Polsce i w Europie.

Tematyka publikacji koncentruje się wokół następujących zagadanień: katedra krakowska w średniowieczu, katedra krakowska jako nekropolia biskupia, fundacje biskupów krakowskich na terenie diecezji i poza nią, biskupi krakowscy a klasztory, biskupi krakowscy jako promotorzy kultu świętych, działalność fundacyjna biskupów krakowskich w średniowieczu, w czasach nowożytnych oraz w XIX wieku, pałac biskupów w Krakowie, rezydencje biskupów krakowskich poza stolicą diecezji. Przedstawione studia podsumowują dotychczasowy stan wiedzy i wyznaczają nowe kierunki badań.

Publikacja składa się z dwóch tomów, z których pierwszy przedstawia studia w języku polskim i czeskim, drugi natomiast prezentuje bogaty materiał ilustracyjny.

Książka powstała w ramach grantu badawczego  pod kierownictwem Urszuli Bęczkowskiej p.t. Józef Kremer (1806-1875) - kontynuacja, finansowanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki. 

Publikacja jest w całości dostępna online w bibliotece cyfrowej Uniwersytetu w Heidelbergu. 

Książka pod redakcją profesorów Bohdana Czerkiesa i Andrzeja Szczerskiego, zawierająca eseje badaczy z Polski i Ukrainy oraz szeroki wybór materiałów ikonograficznych, towarzyszy wystawie w Muzeum Architektury we Wrocławiu p.t. "Lwów 24 czerwca 1937. Miasto, architektura, modernizm", której kuratorem jest Andrzej Szczerski. Spis treści dostępny w załączniku.

Wystawa, której kuratorem jest profesor Andrzej Szczerski, poświęcona jest modernistycznej architekturze i urbanistyce Lwowa. Lata Drugiej Rzeczypospolitej przyniosły nowe możliwości rozwojowe, które zostały konsekwentnie wykorzystane na rzecz budowy nowoczesnego miasta o ważnej pozycji w kraju i w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Przede wszystkim stworzono ramy dla funkcjonowania złożonego organizmu miejskiego i codziennego życia mieszkańców, dzięki którym mogły działać tak różne stowarzyszenia i twórcy, stanowiący o dynamice życia kulturalnego miasta, jak grupa „Artes”, lwowscy fotograficy, projektanci plakatów, twórcy lwowskiej szkoły matematycznej, środowiska uniwersyteckie i politechniczne, filmowcy, radiowcy i inni.

W tym kontekście rozwijała się architektura modernistyczna we Lwowie, której wartość i znaczenie są nie do przecenienia. Lwowskie środowisko architektoniczne pozostawiło wybitne realizacje we wszystkich dziedzinach nowej architektury - od prywatnych willi i kamienic, przez gmachy użyteczności publicznej po siedzibę lwowskiego radia i tereny sportowe.

Wystawa w Muzeum Architektury we Wrocławiu jest pierwszą tak obszerną prezentacją osiągnięć lwowskich architektów, które pokazane zostaną na tle innych dziedzin życia kulturalnego w mieście, za pośrednictwem planów, makiet architektonicznych, fotografii, dzieł sztuki, plakatów, pocztówek i filmów. Opracowana w oparciu o kolekcje publiczne i prywatne z Polski i Ukrainy jest różnorodnym portretem modernistycznego miasta i podkreśla rolę Lwowa jako centrum nowoczesności w czasach Drugiej Rzeczypospolitej.

Tytuł – wybrana z kalendarza data bez większego znaczenia dla historii miasta – wskazywać będzie, że punktem wyjścia dla konstrukcji wystawy jest perspektywa zwyczajnego życia jego mieszkańców. Jednakże to właśnie lwowska codzienność stanie się pretekstem do podkreślenia wyjątkowości Lwowa i jego miejsca na mapie nowoczesności w XX wieku.

Zbiór studiów dwóch najwybitniejszych badaczy witraży średniowiecznych - Lecha Kalinowskiego i Heleny Małkiewiczówny. 

Książkę pod redakcją Dobrosławy Horzeli i Joanny Utzig można nabyć w Wydawnictwie PAU w cenie 80 złotych. 

Książka Krystyny Czerni to niezwykły zbiór tekstów: od osobistych wspomnień ze spotkań Autorki z Tadeuszem Kantorem, po czytane już w kilku językach przewodniki po twórczości artysty.

Omówienia prac malarskich Kantora, wzbogacone jego obszernym autokomentarzem, splatają się tu z trafnymi przypisami do dokonań twórcy na polu teatru, odsłaniając ostatecznie to, co Krystyna Czerni nazywa „fenomenem wyobraźni Tadeusza Kantora". Opisuje go Autorka kunsztownym, ale i niezmiernie przystępnym językiem.

Książka dotyka również bardziej zniuansowanych kwestii. Otwiera przed nami świat z najmłodszych lat Kantora – źródła obecnych w jego sztuce wątków religijnych. Pozwala prześledzić postawę artysty wobec doktryny realnego socjalizmu oraz późniejsze zmagania z aparatem komunistycznego państwa. Umieszcza w tle bogate życie artystyczne Kantora i członków Grupy Krakowskiej.

Tadeusz Kantor. Spacer po linie to pierwsza publikacja zbierająca teksty pisane przez Autorkę na przestrzeni ostatnich 20 lat. Ich wnikliwość, uniwersalność i pasja, z której powstały, otwierają wciąż nowe pola do interpretacji twórczości Kantora, dla którego sztuka była sprawą „śmiertelnie poważną".

Natalia Zarzecka, Dyrektor Cricoteki

Katalog wystawy W kręgu Józefa Kremera. Wkład rodziny Kremerów w kulturę i naukę Krakowa zorganizowanej w Bibliotece Jagiellońskiej (3-26.02.2016) w ramach projektu badawczego poświęconego Józefowi Kremerowi (1806–1875) realizowanego w naszym Instytucie przez dr Urszulę Bęczkowską i mgr Jacka Maja w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (2012–2017), przez Urszulę Bęczkowską i Jacka Maja.

Dostępny w formacie pdf

Niemieckie tłumaczenie książki Wojciecha Bałusa "Gotyk bez Boga? w kręgu znaczeń symbolicznych architektury sakralnej XIX wieku".

Polskie tłumaczenie jednego z najważniejszych (choć niedokończonego) dzieła Aby Warburga, niemieckiego historyka sztuki i kultury, dotyczącej trwania i odradzania się wątków antycznych w kulturze europejskiej. 

Edycja przygotowana przez doktorantów Instytutu mgr Małgorzatę Jędrzejczyk i Pawła Brożyńskiego.

Pierwsze na świecie wydanie skonfrontowane z maszynopisami Warburga przechowywanymi w The Warburg Institute w Londynie. 

Ze wstępu:

Oznaczona nieokrągłą liczbą LXIII doroczna sesja naukowa Stowarzyszenia Historyków Sztuki wypadła w osiemdziesiątym, jubileuszowym roku istnienia Stowarzyszenia Historyków Sztuki, które pod obecną nazwą kontynuuje nieprzerwaną działalność założonego w 1934 roku w Krakowie Polskiego Związku Historyków Sztuki. 

Jako temat konferencji zaproponowano „Ornament i dekorację dzieła sztuki", ponieważ zagadnieniem tym nie zajęło się dotychczas żadne forum historyków sztuki w Polsce. Dawał on pole do refleksji badaczom wszystkich dziedzin sztuki w całych jej dziejach, pozwalając przy tym na podejmowanie rozważań o samym ornamencie, jego genezie, teorii, przemianach formalnych oraz symbolice. Otwierał możliwość dyskusji o ornamencie w aspekcie atrybucji dzieła sztuki, jego roli w procesie twórczym, popularności w okre- ślonych środowiskach lub w twórczości indywidualnych artystów. Zapewne dlatego wzbudził niespotykane w historii Stowarzyszenia, bardzo szerokie zainteresowanie badaczy ze wszystkich ośrodków, z których ponad stu zgłosiło chęć wystąpienia na konferencji.

Oddając do rąk czytelników tom materiałów oczekujemy, że zawarte w nim treści staną się podstawą do kontynuacji badań nad bogatą oraz intrygującą problematyką ornamentu i dekoracji.

Spis treści

Monografia drewnianego kościoła w Haczowie w pow. krośnieńskim, jest dedykowana pamięci Profesora Jerzego Gadomskiego, który odkrył średniowieczne malowidła w Haczowie.

Publikacja dokumentuje trwający pól roku projekt „Nocne aktywności" będący serią performansów odbywających się w mieście pod osłoną ciemności, w którym wzięło udział 16 artystów młodego pokolenia. Zawiera teksty dotyczące zagadnienia ciemności w sztuce, analizy przestrzeni miejskiej jako tła dla działań odbywających się w ramach projektu, obszerną dokumentacje fotograficzną wszystkich akcji, autorskie komentarze, wywiady z artystami i ich biogramy.

Książkę można przeglądać na stronie BWA w Katowicach.

Wersję angielską książki można przeczytać na stronie katowickiej ASP.

W najnowszej książce Andrzeja Szczerskiego omówione zostały cztery interpretacje nowoczesności, związane z konkretnymi okresami historycznymi: ostatnimi latami zaborów, niepodległością II Rzeczypospolitej, czasem PRL oraz odzyskaną po 1989 roku wolnością. Ich wyrazem są projekty w stylu zakopiańskim, inspiracje językiem esperanto, modernistyczna architektura i awangardowa sztuka dwudziestolecia, komentujące zimnowojenną rzeczywistość malarstwo lat 50. i 60., rozwój hoteli i ośrodków wypoczynkowych w latach 70., a także inspirowane modernizmem  wzornictwo i sztuka ostatniego dwudziestolecia. Cztery nowoczesności to nowy, proponujący niestereotypową perspektywę głos w debacie o procesach modernizacyjnych w historii Polski. Zdaniem autora, kultura polska XX wieku potrafiła w oryginalny sposób postrzegać nowoczesne hasła, unikając naśladownictwa i wtórności. Nie warto więc przeciwstawiać „polskość" „nowoczesności", ale „nowoczesność" należy uznać za integralną część polskiego dziedzictwa.

Wstęp i spis treści do pobrania

Książka dostępna online.

Ze wstępu:

"Niniejsza publikacja towarzyszy wyjątkowemu wydarzeniu - ogólnopolskiej konferencji Stowarzyszenia Historyków Sztuki "Ornament i dekoracja dzieła sztuki", zorganizowanej przez krakowski oddział Stowarzyszenia oraz Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytut Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II z okazji jubileuszu 80-lecia powstania tej korporacji. Tematyka konferencji - jak się okazało po rekordowej liczbie zgłoszeń - była potrzebna i oczekiwana. Zagadnienie to bowiem nie było dotąd przedmiotem osobnej refleksji w środowisku historyków sztuki. 

Z problematyką ornamentyki dzieła sztuki łączą się ściśle ich projekty. Postanowiliśmy więc aby obradom konferencji towarzyszył pokaz rysunków dzieła "małej architektury", pochodzących z trudno dostępnych kościelnych zbiorów krakowskich: Archiwum Prowincji Południowej Towarzystwa Jezusowego, Archiwum OO. Reformatów w Krakowie, jak i ze zbiorów prywatnych. Bardzo gorąco dziękujemy właścicielom obiektów za zgodę na ich wypożyczenie i ekspozycję. Warto nadmienić, że prace pochodzące ze zbiorów Archiwum Prowincji Małopolskiej Towarzystwa Jezusowego w Krakowie zostały zre-inwentaryzaowane przez Koło Naukowe Studentów Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nie jest jednak to zespół jednorodny, bowiem rysunki "jezuickie" nie dotyczą sztuki Rzeczypospolitej (pochodzą z klasztoru kłodzkiego)- decydującym tak naprawdę kryterium w doborze obiektów była możliwość ich wypożyczenia, z tego też powodu zabrakło na wystawie na przykład szkiców z Biblioteki Jagiellońskiej. Na wystawie znajdują się także augsburskie "ryciny ornamentalne", które stanowią doskonały kontekst dla prezentowanych szkiców, a zasadniczy katalog poprzedza esej poświęcony oddziaływaniu tychże na sztukę polską w XVIII wieku.

Cześć z eksponowanych rysunków była wzmiankowana w literaturze, część nieco szerzej publikowana, jednak, niektóre szkice zostają publicznie udostępnione po raz pierwszy. Mamy nadzieję, że bezpośredni dostęp do tych dzieł stanowić będzie okazją do szerszych studiów i dyskusji na temat nowożytnej praktyki warsztatowej w Rzeczypospolitej."

"CROQUIS. Niezupełnie ciągły zbiór szkiców o ludziach, rzeczach, wydarzeniach"

Bogato ilustrowana rysunkami Autora książka zawiera wspomnienia Profesora Gadomskiego. 

Do nabycia w atrakcyjnej cenie w Bibliotece Instytutu Historii Sztuki UJ, na Zamku Królewskim na Wawelu (proszę kontaktować się z Joanną Ziętkiewicz-Kotz) oraz w Instytucie Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego. Bardzo gorąco polecamy!

Wydawcą tej naprawdę wspaniale wydanej książki jest Agencja Reklamowa iMedius - gdzie również można nabyć tę pozycję!

Książka została wydana w ramach serii wydawnictw jubileuszowych z okazji 50-lecia Wydziału Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.

Z recenzji:

Książka Sztuka projektowania. Z historii Wydziału Form Przemysłowych ASP w Krakowie 1964-2014, autorstwa dra hab. Andrzeja Szczerskiego to pionierska praca. Oparta na niepublikowanych materiałach archiwalnych, wywiadach z emerytowanymi i obecnymi pracownikami wydziału oraz nielicznych artykułach poruszających wyżej wspomniane zagadnienie, stanowi całościowe opracowanie historii wzornictwa na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Autor przedstawia w ujęciu problemowym historię pierwszego w Polsce wydziału kształcącego projektantów. Przybliża genezę jego powstania i kształtowanie się metod dydaktycznych oraz „projektowanie jego programu'.

dr Agnieszka Jankowska-Marzec

Wydział Form Przemysłowych był zjawiskiem wyjątkowym, bowiem od chwili swojego powstania był czymś więcej, niż jednostką naukowo-dydaktyczną; był żywym środowiskiem myśli twórczej, intelektualną kuźnią idei, inicjatorem działań kulturotwórczych o dużym zasięgu społecznego oddziaływania. Nic nie zostało mu dane, wszystko zostało wypracowane dzięki owej szczególnej, wewnętrznej energii, która rodzi się w jednym miejscu i czasie, jako rezultat spotkania wielu twórczych indywidualności.

prof. zw. Adam Wodnicki

Książka zawiera krytyczne wydanie dwudziestu tekstów i ich przekłady polskie z łaciny, włoskiego lub niemieckiego z obszernymi komentarzami. Większość źródeł pochodzi z czasów Zygmunta I, kiedy budowano i ozdabiano renesansowy zamek; kilka ostatnich dokumentuje jego stan tuż przed i tuż po przebudowie, zleconej przez Zygmunta III. Wybrane utwory mają duże znaczenie dla kultury polskiej Złotego Wieku, a dotąd brakowało ich nowoczesnych wydań i ścisłych przekładów.

Publikacja dostępna online: https://polona.pl/item/130590602

Teka Lubelska – nowa interdyscyplinarna seria poświęcona dziedzictwu kulturowemu Lubelszczyzny. Zamiarem redakcji jest publikowanie oryginalnych wyników badań naukowych. Przyjmujemy artykuły dotyczące nie tylko przeszłości regionu, ale także każdej innej tematyki, jeśli są oparte na materiałach przechowywanych w miejscowych zbiorach. Szczególną wagę przywiązujemy do edycji źródeł (dokumentów, korespondencji, pamiętników). Wysoki poziom serii zapewnia system oceniania nadesłanych prac, który opiera się na anonimowości autora i recenzentów. Publikacja będzie dostępna bezpłatnie online.

Patronat honorowy: Prezydent Miasta Lublin oraz Marszałek Województwa Lubelskiego.

Pierwszy to Teki można pobrać w formacie PDF. Kolejne tomy w przygotowaniu. 

Więcej informacji na stronie www serii.

Kolejny publikowany w serii Dominikańskiego Instytutu Historycznego zbiór studiów zawiera ponad 40 artykułów na temat zagadnień związanych z krakowskim kościołem pw. św. Trójcy i związanym z nim konwentem dominikańskim. To pierwszy z tego zakresu interdyscyplinarny tom studiów; dominują w nim zagadnienia historyczno-artystyczne, artykuły podejmują jednak również problematykę archeologiczną i konserwatorską. Znaczną część zebranych w tomie artykułów stanowią przygotowane przez specjalistów szczegółowe, wnikliwe studia o dziełach sztuki dotąd niebędących przedmiotem osobnych opracowań lub wyniki nowych, niepublikowanych badań konserwatorskich i archeologicznych. Tom ma doniosłe znaczenie dla badań nad historią konwentu krakowskich mendykanów oraz jego miejsca w historii Krakowa, warto podkreślić, że to pierwsze w powojennej historii opracowanie odnoszące się do wspomnianych zagadnień.

Arcybiskup mediolański św. Karol Boromeusz (1538–1584) wywarł olbrzymi wpływ na kształt katolickiej sztuki sakralnej, a jego Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae (1577) zostały powszechnie uznane za najlepszy wykład jej tworzenia według zasad dostosowanych do reform liturgicznych Soboru Trydenckiego. Kult św. Karola w Polsce zaczął się rozwijać już ok. r. 1600. Przy jego wizerunku sprowadzonym wówczas do Niepołomic odnotowano cuda, które zostały opisane przez Giovan Pietra Giussana w najważniejszej biografii świętego. Na godne pomieszczenie tego obrazu zbudowano w r. 1640 efektowną kaplicę kopułową. 

Pierwszym kościołem w Polsce dedykowanym św. Karolowi była świątynia na Karczówce koło Kielc, ufundowana w r. 1624. Wśród dzieł poświęconych Boromeuszowi szczególnie wysoką klasę artystyczną prezentują malowidła wykonane ok. r. 1695 w kaplicy seminarium w Łowiczu przez Michelangela Palloniego. Przedstawienie świętego kardynała w świątyni na warszawskich Powązkach zostało ufundowane w r. 1792 jako wotum za uwolnienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z rąk porywaczy. W kościele św. Karola, wzniesionym w l. 1841–1849 przy ul. Chłodnej w Warszawie, zastosowano układ przestrzenny i formy stylistyczne będące interesującymi przykładami zrealizowania zaleceń zawartych w Instructionibus. W książce zebrano studia na temat każdego z tych dzieł, składające się na zarys dziejów artystycznej oprawy kultu św. Karola w Polsce i akcentujące jej specyficzne lokalne cechy.

Spis treści i streszczenia artykułów do pobrania.

Ze spisem treści oraz wstępem do książki można zapoznać się na prywatnej stronie www Autora. 

Książka w pewłnej wersji dostępna na stronie http://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/volltexte/2021/7448

Piąty tom zbioru studiów ks. mgra Jerzego Paszendy SJ Budowle jezuickie w Polsce składa się z dwóch części.

W pierwszej znalazły się: naukowy życiorys Autora, bibliografia podmiotowa oraz wspomnienia napisanych przez Rodzinę i Przyjaciół, a także kolorowa wkładka z osobistymi zdjęciami, ukazującymi jego drogę życiową. 

W części drugiej zamieszczono teksty z niedokończonego przez Autora tomu - zarówno artykuły już ukończone (Winnica), jak i materiały, szkice oraz wypisy zbierane do planowanych monografii. Obejmuje ona obok syntetycznego studium o budowlach jezuickich w asystencji polskiej oraz artykułu o zabudowaniach kolegium w Winnicy, prezentację 25 innych budowli - kolegiów (Braniewo, Mohylew, Mścisław, Orsza, Poszawsze, Reszel, Stanisławów, Wilno-Śnipiszki), rezydencji (Bobrujsk, Jurowice, Łaszczów, Słonim, Szomberg, Włodzimierz, Żytomierz) oraz stacji misyjnych (Braniewo - kościół św. Krzyża, Chodel, Dagda, Faszczówka, Łuczaj, Mozyr, Połonne, Poryck, Wołkowysk, Żuromin). 

Zamykając obecnym tomem naukową działalność księdza magistra Jerzego Paszendy redaktorzy zdecydowali się wydać całość materiałów z teczki zatytułowanej "tom 5" wraz z zawartymi w niej ilustracjami. Ponadto dołączyli pozostawione przez Autora wypisy źródłowe na temat 6 innych budowli (Bar, Bydgoszcz, Drohiczyn, Grudziądz, Mitawa, Przemyśl), którymi chciał się jeszcze szerzej zajmować, mimo istniejących już publikacji. Tym samym naukowy dorobek Autora objął łącznie opracowania na temat 66 budowli jezuickich na ziemiach Rzeczpospolitej.

Książka próbuje zmierzyć się z problemem swoistości obrazu w jego tradycyjnej i aktualnej postaci. Autor wychodzi z założenia, że widzenie różni się zasadniczo od czytania, co oznacza, że dzieł sztuk wizualnych nie można traktować w najgłębszej warstwie jako języka. Na szeregu przykładów stara się pokazać odmienność obrazowego medium, wychodząc od hermeneutycznej rekonstrukcji ich struktury. Tropi też otwartość na obrazy poetów i pisarzy (Czesława Miłosza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Adama Zagajewskiego). Jednocześnie stara się pokazać, że „widzialność" obrazu nie ogranicza się do warstwy formalnej, lecz kształtowana jest przez kulturę, światopogląd czy ideologie. Przedmiotem analiz stają się dzieła takich artystów jak Aleksander Gierymski, Władysław Strzemiński, Andrzej Wróblewski, Ryszard Jurry Zieliński, Zbylut Grzywacz, Luc Tuymans, Konrad Pustoła i Tomasz Tatarczyk.

Pisma nigdy nie publikowane, odnalezione w pracowni artysty

Zagubiona Bazylika to niezwykła i boleśnie celna diagnoza współczesności - opowieść o utraconej wrażliwości religijnej, o odarciu religii z tajemnicy, o zagrożeniach kultury pozbawionej metafizyki.

Nowosielski to artysta uniwersalny. Jego refleksje o genezie sekt religijnych czy wpływach duchowości orientalnej wyprzedziły współczesne nurty myśli religijnej, przynosząc fascynującą wiedzę o miejscu, w którym znalazła się zachodnia cywilizacja.

Opracowana przez Krystynę Czerni Zagubiona Bazylika to dzieło, które zbiera rozproszone artykuły Nowosielskiego: eseje z Inności Prawosławia, wstępy do katalogów, wykłady, rozpraw, w tym teksty dotąd nie publikowane, odnalezione w pracowni artysty.

Focusing on the building works between 1504 and 1548, the book relates the history of the construction of the Renaissance castle on Wawel Hill, one of the grandest Italianate residences in Central Europe. Drawing extensively on archival sources from account ledgers to chronicles, diplomatic correspondence and even poetry, the work situates the Wawel Castle within the historical, cultural, and architectural landscape of Renaissance Europe. This volume, a much-expanded edition of the earlier Polish-language publication constitutes an important contribution to the scholarly Anglophone literature on the Wawel Royal Castle.

The publication includes a comparative timeline of historical events in Krakow and Europe, a glossary of Polish court offices with the names of officials and their dates of office, and indexes of names and places. Plans showing the different stages of construction, architectural drawings, historic prints and contemporary photographs of the Wawel Castle round out the volume.

Książka składa się z dwóch części. W pierwszej znalazła się dokumentacja Muzealniczych Studiów Kuratorskich w latach 2005-2011 w Instytucie Historii Sztuki UJ - opis programu studiów oraz wystaw dyplomowych. W drugiej części opublikowano artykuły i wywiady poświęcone problematyce współczesnej praktyki kuratorskiej. Ich autorami są uczestnicy programu współpracy międzynarodowej w ramach programu UE Leonardo z Austrii, Chorwacji, Słowenii i Polski, koordynowanego przez Centrum Sztuki Współczesnej (SCCA) w Lublanie pod kierunkiem Sasy Nabergoj. Książka sfinansowana z programu Unii Europejskiej "Uczenie się przez całe życie" Leonardo da Vinci - Projekty partnerskie 2010-2012 "Świat sztuki. Modele kształcenia i współpracy w sztuce współczesnej" 2010-I-SI1-LEO04-01577-3

Książkę można pobrać na tej stronie.

Display to próba szerszego spojrzenia na problematykę wystawy i wystawiania, od strony zagadnienia ekspozycji. Wraz z rosnącym – również w Polsce – zainteresowaniem uprawianiem nie tylko krytyki artystycznej i historii sztuki koncentrującej się na przedmiocie wystawienia, ale także teoretycznej refleksji wokół metod i strategii kuratorskich i ich specyfiki, a także uzależnieniami od warunków chociażby danej przestrzeni czy kontekstów teoretycznych danej instytucji, to, w jaki sposób wystawia staje się powoli kluczowym problemem. Inspirowana korporalnym myśleniem o wystawie zaproponowanym przez Miele Bal antologia pomyślana została jako swoisty przewodnik i chce pokazać interesujące nas zjawisko w bardzo różnych perspektywach. Zebrane teksty mają bardzo zróżnicowany charakter. Część to klasyczne już dla współczesnej anglosaskiej humanistyki – i dotychczas nie tłumaczone na język polski – ujęcia, dopełnione pracami polskich badaczy przedmiotu. Zgromadzony materiał został podzielony na trzy, płynnie przechodzące w siebie segmenty zorganizowane wokół poruszanej problematyki, ale także ze względu na użyte przez badaczy narzędzia i teorie często powracające w tomie w różnych konfiguracjach: O ramie, O wystawie, O ciele.

Książka dostępna online.

Sztukatorstwo jako dyscyplina artystyczna na pograniczu rzeźby i architektury, znalazło się nieco na uboczu głównych nurtów badań nad sztuką nowożytną. A przecież to w tej właśnie technice najczęściej powstawały najbardziej awangardowe dzieła o genezie włoskiej. Stiuk, jako materiał stosunkowo tani i łatwy w modelowaniu, stał się idealnym tworzywem dla artystycznych eksperymentów, które w XVII wieku otwierały nowe fazy rozwoju rzeźby i wystroju wnętrz.
Książka Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce (powstała na bazie pracy doktorskiej, wyróżnionej prestiżową nagrodą im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa) zawiera pierwsze syntetyczne omówienie tego zagadnienia w stuleciu jego największego rozkwitu, ukazane na obszernym tle dziejów światowego sztukatorstwa oraz jego uwarunkowań technologicznych. Zawiera omówienia twórczości zarówno najważniejszych sztukatorów – m.in. Jana Trevana, Jana Chrziciciela Falconiego, Baltazara Fontany – jak i wielu artystów wcześniej nieznanych. W części katalogowej szczegółowo omówiono 79 dekoracji sztukatorskich, wśród których są tak skomplikowane jak wystrój krakowskich kościołów śś. Piotra i Pawła i św. Anny oraz bazyliki Jasnogórskiej. Tekst zilustrowano ponad 700 fotografiami.

Starannie skomponowany przez biografkę artysty Krystynę Czerni wybór wywiadów. Dowodzi on, że obecność słuchacza w tajemniczy sposób ożywiała Nowosielskiego - pobudzała jego myślową kreatywność, wręcz przemieniała go w prowokatora. Jego wyznania na temat idealnej religii, rychłego końca świata, rozważania o tym, dlaczego sztuka współczesna to sztuka schyłku cywilizacji, zdumiewają aktualnością. Są nie tylko znakiem czasów, ale czymś więcej - proroctwami.

Jak refren psalmu wracają w książce najważniejsze przekonania zmarłego 21 lutego 2011 roku artysty: umiłowanie Bizancjum i surrealizmu, konflikt erotyki i pornografii w sztuce, przeświadczenie o bliskiej apokalipsie oraz dystans wobec oficjalnych i popularnych prądów myślowych. Warto posłuchać Nowosielskiego, gdy mówi, że to bizantyjski Orient zaszczepił Polakom śródziemnomorską mentalność.

W rozmowach (przeprowadzonych m.in. przez Władysława Stróżewskiego, Janinę Paradowską, Jerzego Stajudę czy ks. Henryka Paprockiego) wątki biograficzne i opowieści o sztuce przeplatają się z głęboko przemyślanymi ideami. Ideami najwyższej rangi, ukazującymi człowieka jako dzieło Boga rozpięte - jak chcieli manichejczycy - między siłami Dobra i Zła.

„Dzieje [Nowosielskiego] skupiają jak w soczewce najważniejsze rozterki i dramaty mieszkańców tego zakątka Europy XX wieku. [...] Warto poznać źródła, z których wypływa jego myśl i sztuka, pochylić się nad nieprostym losem tego wielkiego artysty i pięknego, choć tragicznego człowieka" - ze wstępu Autorki

„Malarstwo Nowosielskiego to malarstwo rozpięte na ramionach miłości »niebiańskiej« i miłości »ziemskiej«. Rozdarty przez te dwie miłości malarz przypomina czasem anioła, a czasem nietoperza wiszącego w podziemiach opuszczonej świątyni" - Tadeusz Różewicz

„Ta książka to wielka sprawa: biografia napisana tak odważnie i jednocześnie z taką czułością. Z troską o każdy detal, każdy cień, cierń. Przy tym prosto, przezroczyście, bez retorycznej nadwyżki. Z tych powodów zresztą to lektura bolesna. Nic nam, czytelnikom, nie zostaje oszczędzone" - Wojciech Bonowicz

Niniejsza publikacja, koncentrując się na historii architektury i sztuki w II Rzeczypospolitej, zwraca uwagę na znaczenie dwóch regionów postrzeganych w okresie międzywojennym jako enklawy nowoczesności, a więc województwa śląskiego i wybrzeża Bałtyku z Gdynią i Gdańskiem jako wiodącymi ośrodkami. Historia modernizmu widziana z tej perspektywy może być przykładem historii peryferiów i partykularnych projektów modernizacyjnych, bez których nie sposób zrozumieć historii nowoczesności.

Jeszcze do niedawna sztukę sakralną XIX wieku uważano za wytwór niższej kategorii, pozbawiony większej wartości artystycznej i treściowej głębi. Książka stara się pokazać, że było wręcz przeciwnie, że mianowicie architekturze kościelnej w epoce historyzmu przypisywano znaczenia symboliczne niemniej poważne niż w czasach wcześniejszych. Po upadku witruwianizmu jako obowiązującej wykładni budownictwa, co nastąpiło w drugiej połowie XVIII stulecia, na nowo zdefiniowano podstawy architektury, wskazując na rolę charakteru i „mówiącej" formy. Na tej podstawie skonstruowano koncepcję znaczenia stylów historycznych, rozwijaną w kręgu wszystkich konfesji chrześcijańskich. Natomiast w obrębie katolicyzmu sięgać zaczęto do średniowiecznych traktatów teologicznych i liturgicznych, odnajdując w nich podstawy dla symbolicznej wykładni całego budynku kościelnego, jego części i zdobiących go dekoracji. W książce zanalizowano zapomniane i nieprzywoływane od końca XIX wieku teksty rozpraw na temat symbolicznej wymowy świątyń katolickich, pochodzące z Francji, Niemiec, Polski i częściowo Wielkiej Brytanii. Dokonano też próby interpretacji owego materiału w kontekście fundamentalnych pojęć takich jak styl, sacrum i reprezentacja.

Książka, która składa się z 34 artykułów, jest próbą monograficznej prezentacji zagadnienia poświęconego sztuce trzech regionów artystycznych – Śląska, Małopolski i Kresów Południowo-Wschodnich w czasach nowożytnych. Jej treścią jest m.in. ukazanie podobieństw i różnic oraz wzajemnych związków i kontaktów artystycznych wspomnianych terenów, w tym funkcjonowania tych samych schematów kompozycyjnych, wzorów, wprowadzania nowych rozwiązań, migracji artystów i dzieł sztuki. Poszczególne artykuły prezentują zagadnienia dotyczące szeroko pojętych związków artystycznych pomiędzy rzeczonymi regionami artystycznymi, choć większość z nich dotyczy tylko jednego z nich. Ponadto na sztukę Śląska i Kresów spojrzano jako na tereny pogranicza kulturowego, a w niektórych przypadkach jako swoistego pomostu łączącego przede wszystkim Małopolskę z odleglejszymi obszarami Europy.

Autorzy zawartych w książce artykułów wielokrotnie zwracają w nich uwagę na związki, jakie w przeszłości łączyły trzy, jakże ważne ośrodki artystyczne i kulturowe. Fakt, iż wspomniane regiony nigdy w tym samym momencie historii nie należały do Rzeczypospolitej, nie pozbawia nas bowiem prawa do podkreślania ich dawnej rangi i znaczenia, odkrywania, a może tylko przypominania relacji, jakie niegdyś miedzy nimi istniały. Leżące na ważnym, europejskim szlaku komunikacyjnym – na Wysokiej Drodze (zw. Drogą Królewską lub Via Regia, czy też Hohe Strasse) – ośrodki miejskie, takie jak Wrocław, Kraków i Lwów (ale także np. Zgorzelec, Legnica, Opole, Tarnów i Rzeszów), przez stulecia łączyła sieć różnorodnych kontaktów, spośród których polityczne, a zwłaszcza handlowe i gospodarcze, były częstokroć efektownie wzmacniane poprzez szeroko pojętą wymianę artystyczną. To właśnie idea Wysokiej Drogi urasta do rangi motywu przewodniego tej publikacji.

Książka dostępna online.

To niezwykle bogato udokumentowana materiałowo (mowa tu nie tylko o sztuce, ale licznych archiwaliach: listach, diariuszach, rachunkach dworskich odnalezionych na terenie Polski, Ukrainy, Litwy oraz Włoch) i nowatorsko ujęta, erudycyjna próba jednoczesnego i całościowego zanalizowania działalności fundacyjnej i aspiracji artystycznych przedstawicieli poszczególnych pokoleń rodziny magnackiej – wykraczając poza zainteresowania historii sztuki autor poddał analizie także ich działalność na polu szeroko rozumianej kultury, literatury i nauki. Tytuł książki jest nawiązaniem do inskrypcji zdobiących siedzibę Jabłonowskich, łączącym je odpowiednio z kolejnymi bohaterami rozprawy. Omówiono tu sylwetki: Jana Stanisława (1669–1731), jego syna – Stanisława Wincentego (1694–1754) oraz bratanka tego pierwszego – Józefa Aleksandra (1711–1777). Poprzez naszkicowanie aktywności kolejnych przedstawicieli jednego „domu" zaprezentowano zmieniający się stosunek polskiej magnaterii do kwestii artystycznych; istotną zmianę jakościową, różne postawy, ewoluujące w trakcie epoki saskiej. Artystyczne sposoby tworzenia wizerunku familii, a zarazem utrwalania pozycji Jabłonowskich są typowe dla XVI i XVII stulecia. Analiza pokazała, że inicjatywy Jabłonowskich na polu sztuki były rozbudowaną akcją propagandową, układającą się w spójny program, w którym manifestacji znaczenia poszczególnych członków rodu (jak i jego jako całości) służą razem dzieła różnych kategorii i zróżnicowanej wartości artystycznej. Prezentowana książka znacząco uzupełnia stan wiedzy na temat polskiej sztuki XVIII stulecia (przynosi m.in. odkrycie nazwane przez jednego z recenzentów wręcz sensacyjnym – chodzi o nieznany druk Lechodunensia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego), a zarazem stanowi podstawę do dyskusji nad problemem fundacji artystycznych i mecenatu w ogóle. Edycję wzbogaca blisko 250 ilustracji, obszerne streszczenie w języku angielskim, a także indeksy (osób oraz topograficzno-rzeczowy).

Książka Andrzeja Szczerskiego jest niezwykłą podróżą w epokę dynamizmu, energii i idei, w dwudziestolecie, w którym ścierały się ze sobą tendencje niszczycielskie i twórcze; na powojennych gruzach Europy wyrastały nowe państwa, a granice już istniejących zmieniały swój kształt. Z tygla, w którym buzowały idee polityczne i społeczne, podsycane walką o budowanie nowych państwowości, wyłaniały się założenia estetyczne mające stworzyć „nowoczesnego człowieka" żyjącego w nowoczesnym otoczeniu. Przemiany zachodzące w polityce silnie rezonowały w dziedzinie sztuk wizualnych. Autor książki przedstawia czytelnikom efekty owego wpływu, tłumaczy współzależności między polityką, społeczeństwem a artystami, ilustruje swój tekst bogatym materiałem ikonograficznym zgromadzonym podczas realizacji wystawy „Modernizacje 1918 – 1939. Czas przyszły dokonany", która odbyła się w łódzkim Muzeum Sztuki. Publikacja ta, opatrzona imponującą bibliografią, jest pierwszą próbą opisania sztuki i architektury dwudziestolecia w tak szerokim kontekście – geograficznym, historycznym i społecznym. Próbą, dodajmy, w pełni satysfakcjonującą czytelnika.

Wybrane fragmenty opinii o książce:

„(…)Pragnę z całym naciskiem podkreślić: książka Dra hab. Andrzeja Szczerskiego jest pracą pionierską w literaturze światowej (należy mieć nadzieję, że zostanie przygotowane jej obcojęzyczne wydanie). Autor udowadnia, że nie ma „nauki w jednym kraju", że nauka jest jedna 
i dokonuje analiz, które nie tylko wytrzymują międzynarodową konkurencję, ale są wobec świata pionierskie. Książka Szczerskiego jest dziełem wybitnym i bardzo to cieszy biorąc pod uwagę młody wiek autora. Dobrze wróży też przyszłej karierze, którą należy wspierać doceniając dotychczasowy dorobek rozmaitymi gestami, takimi jak nagrody."
Prof. zw. dr hab. Piotr Piotrowski

„Książka autorstwa Pan dr hab. Andrzeja Szczerskiego to wyjątkowo intrygująca i ciekawa całość. Jej lektura pobudza do myślenia, poszczególne rozdziały zawierają zarówno masę mało powszechnie znanych faktów i informacji, jak i kwestii pozornie oczywistych, do pewnego stopnia nawet opracowanych, ale ukazanych przez autora z całkowicie nowej, bardzo twórczej perspektywy, podanych z ogromnym ładunkiem emocji, świetną polszczyzną, cały czas z myślą o wymagającym czytelniku."
Prof. dr hab. Lechosław Lameński

„Opiniowana rozprawa to kamień milowy w badaniach nad sztuką Europy Środkowo-Wschodniej zmieniająca perspektywę widzenia zjawisk artystycznych w dwudziestoleciu międzywojennym w całej Europie. Najważniejszym zadaniem stojącym przed Autorem jest zadbanie o jej przetłumaczenie na język angielski i opublikowanie w wydawnictwie, które zapewni nie tylko jej wysoki poziom edytorski, ale i zadba o odpowiednio szeroką dystrybucję. Książka ta powinna się bowiem stać lekturą obowiązkową dla studentów na wszystkich uczelniach kształcących historyków sztuki na świecie."
Dr hab. Małgorzata Omilanowska, prof. UG

O Krakowie, który był, jest i będzie

Czy Kraków to Rzym Północy? Na kartach tej pięknie wydanej książki autor dowodzi, że porównanie to jest jak najbardziej uzasadnione. Złoty Kraków to opowieść o Krakowie w okresie największej świetności, czyli od panowania Kazimierza Wielkiego do Zygmunta III Wazy. Wspaniała architektura, znakomite dzieła sztuki i czczone powszechnie relikwie świętych, jednym słowem największe skarby stolicy Królestwa Polskiego widziane oczyma mieszkańców i pielgrzymów odwiedzających Kraków.

Profesor Marcin Fabiański – co zasadniczo wyróżnia tę książkę - nie oddziela sztuki od ludzi. Dzięki temu dowiadujemy, do jakich szkół chodzili niegdyś krakowianie, co czytali, dokąd podróżowali i dlaczego budowali tak okazałe kościoły, wypełnione dziełami zamawianymi u artystów z całej Europy.

Złoty Kraków skrzy się od wielu ciekawostek. Czytając tę książkę można się dowiedzieć ile kościołów było w XVI-wiecznym Krakowie i o którym z nich mówiono, że ma najwięcej drzwi i dlaczego. Jakie jest pochodzenie Smoczej Jamy na wawelskim wzgórzu? Czy XVI-wieczne wizerunki świętych gorszyły ówczesnych mieszczan, czy raczej zachęcały do modlitwy? Ile bram prowadziło do Krakowa w dawnych czasach? Ile kosztował dzwon Zygmunta? Czy w podziemiach Wawelu żyły kiedykolwiek afrykańskie lwy?

Ogromnym atutem książki jest około 200 barwnych ilustracji, a także dwa arcyciekawe teksty źródłowe: niepublikowany dotychczas po polsku pamiętnik gdańszczanina Martina Grünewega z podróży do Krakowa w 1583 roku oraz nowy przekład relacji o Krakowie urzędnika papieskiego Giampaola Mucantego z 1596 roku.

Prezentowana praca jest pierwszą próbą całościowego spojrzenia na dwa najbardziej charakterystyczne typy budowli wczesnośredniowiecznych w Polsce: palatia, czyli zespoły rezydencjonalne na planie wydłużonego prostokąta z wpisanymi weń podziałami przestrzennymi, oraz kościoły na planie centralnym. Autorka w erudycyjny sposób podsumowała stan badań nad interesującymi ją zagadnieniami i dokonała krytycznej analizy zachowanych fragmentów budowli. Prezentowana rozprawa w znaczącym stopniu wykracza poza ramy podsumowania dotychczasowych ustaleń. Autorka w wielu miejscach koryguje własne spostrzeżenia i interpretacje, wprowadzając istotne uzupełnienia, wynikające nie tylko z nowych odkryć archeologicznych, lecz także z pogłębionej refleksji metodologicznej. Właśnie ta refleksja wydaje się najmocniejszą stroną książki, odróżniając ją in plus od licznych tekstów poruszających problematykę początków sztuki w Polsce. (Dr hab. Marek Walczak)

Po stu latach od wydania przez Stanisława Tomkowicza opracowania historii budowli na Wawelu, ukazała się długo i niecierpliwie przez środowisko naukowe oczekiwana monografia dziejów budowy renesansowego pałacu Zygmunta Starego.

Na podstawie drobiazgowej analizy źródeł pisanych i dogłębnej znajomości budowli, wspomaganej przez wyniki badań technicznych, przeprowadzonych podczas ostatniej całościowej konserwacji od r. 1990, po raz pierwszy systematycznie omówiono organizację, finansowanie robót oraz ich przebieg. Dzięki udokumentowaniu i wyjaśnieniu wielu nierozwiązanych dotąd zagadnień publikacja może zainteresować nie tylko specjalistów, ale też osoby zainteresowane historią kultury Polski złotego wieku.

Wartość dokumentacyjną tekstu powiększają skrupulatnie zestawione przypisy źródłowe, a także osobny tom ( II, w przygotowaniu), który będzie zawierał pełny ilustrowany katalog sumaryczny fragmentów kamieniarki renesansowej, zachowanych obecnie w murach rezydencji lub przechowywanych w lapidarium, oraz tych zaginionych, ale znanych z ocalałej dokumentacji. Walory tekstu i katalogu przesądzają, że publikowany materiał stanie się niezbędnym punktem wyjścia dla wszystkich poważnych badań nad architekturą rezydencji królewskiej, mecenatem artystycznym i kulturą dworu Zygmunta Starego.

Tom I zamykają indeks nazwisk i topograficzny oraz tablice, z ilustracjami dotyczącymi kwestii omawianych w tekstach, których numery umieszczono jako marginalia.

W przygotowaniu wersja angielska tomu I.

Publikacja ta jest uzupełnieniem wystawy prezentowanej w działającej przy Instytucie Sztuki PAN Galerii Przypis. Zostały na niej pokazane zdjęcia osiemnastowiecznej rzeźby lwowskiej, wykonane przez Profesora Adama Bochnaka w czasie wyjazdów terenowych w latach 1920-1925, które posłużyły mu m.in. do napisania książki "Ze studjów nad rzeźbą lwowską w epoce rokoka". Zdjęcia te w latach po II wojnie światowej przez długi czas stanowiły jedyne źródło ikonograficzne dla badaczy zajmujących się tą problematyką. Oprócz zdjęć Adama Bochnaka książka zawiera szereg esejów autorstwa Andrzeja Betleja, Piotra Jamskiego, Adama Małkiewicza, Jerzego Petrusa i Jakuba Sity, poświęconych osobie profesora zarysowujących jego sylwetkę jako fotografa, jako uczonego i jako nauczyciela a także zjawisku, którym się zajmował, to jest rokokowej rzeźbie lwowskiej. 

Eseje w formacie pdf oraz zdjęcia można znaleść tutaj.

La questione dei contatti artistici polacco-italiani è stata da tempo uno dei principali argomenti trattati dagli storici dell'arte in Polonia. Relativamente tardi, invece, cioè negli anni '60 e '70 del secolo XX, sono state intraprese intense ricerche su probabili contatti artistici tra i due paesi nel periodo preromanico e romanico. Esse si iscrivono in una particolare "moda" o 'trend" nella storia dell'arte, che nell'Europa Centrale comprende, in successione cronologica, la scienza tedesca (a partire dagli inizi del XX secolo), ungherese (dal periodo tra le due guerre) e infine quella polacca.

Książka powstała na podstawie szerokiej kwerendy polskiej i obcojęzycznej literatury fachowej, autor natomiast poznał większość omawianych i analizowanych dzieł na terenie Polski, Włoch i Węgier. Efektem wyjazdów jest obszerna dokumentacja fotograficzna, stanowiąca podstawę materiału ilustracyjnego książki.

W publikacji poddano analizie styl kilkudziesięciu, pochodzących z Polski rzeźb przedromańskich i romańskich, określanych dotąd w literaturze fachowej jako włoskie lub italianizujące, takich jak: kamienne dekoracje z Wawelu i Tyńca, portale w Czerwińsku, Wrocławiu i Tumie pod Łęczycą, przedstawienia lwów i płaskorzeźby o tematyce zoomorficznej, wreszcie dekorację wybranych opactw małopolskich z pierwszej połowy XIII wieku. Ponadto zamieszczono informacje o podróżach artystów w Europie XI-XIII wieku, zwłaszcza twórców włoskich, panoramę kontaktów polsko-włoskich od X do XIII wieku oraz poglądy dotyczące podobnej problematyki w innych krajach Europy Środkowej i Północnej.

Autor wskazuje, że nie ma wiarygodnych podstaw, by zakładać działalność artystów czy warsztatów włoskich na ziemiach polskich w X-XIII wieku, a tym samym istnienie bezpośrednich związków sztuki włoskiej z rzeźbą przedromańską i romańską w Polsce. Podaje natomiast wiele przykładów wpływów pośrednich poprzez bliższe geograficznie kraje środkowoeuropejskie i działające w nich warsztaty.

Podstawą zbiorów Muzeum Diecezjalnego przy łacińskiej katedrze p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła w Łucku są kolekcje ordynariusza diecezji łuckiej księdza biskupa Marcjana Trofimiaka i księdza kanonika Augustyna Mednisa, wikariusza generlnego tejże diecezji. Zostało powołane do życia dekretem biskupa łuckiego 1 X 2004 r.

Niniejsze orpacowanie stanowi część pierwszą katalogu zbiorów tego Muzeum, w której prezentowane są dzieła rzeźby.  

Kziążka jest efektem ogólnoposlkiego spotkania doktorantów historii sztuki, które zostało zorganizowane w Insttucie Historii Sztuki UJ w dniach 13-15.10.2003 r. 

Publikacja została wydana z okazji jubileuszu stulecia Domu Jana Matejki. Kalendarium podaje w zwięzłej formie koleje życia i twórczości artysty. W posłowiu autor sumiennie objaśnia dobór źródeł i opracowań ważnych dla biografii artystycznej wybitnego malarza, między innymi recenzji prasowych a także rękopisów pochodzących ze zbiorów Domu Jana Matejki oraz Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Zwraca również uwagę na kontrowersyjne zapisy źródłowe, np. dotyczące daty urodzin przyszłego artysty. W publikacji znalazły się reprodukcje pamiątek związanych z malarzem, takich jak m.in.: wypis z księgi chrztów parafii Św. Krzyża, fragment listu Matejki do J. Kossowicza czy nadane artyście odznaczenia, a także reprodukcje obrazów mistrza. Szata graficzna, dzięki zastosowaniu sepiowych reprodukcji, wprowadza czytelnika w klimat czasów, w których żył i tworzył bohater książki.

Niniejsza publikacja jest adresowana do historyków sztuki zajmujących się badaniami nad XVIII-wieczną rzeźbą oraz architekturą w małej skali. Stanowić ma podręczny zestaw rycin, pomocnych w identyfikacji, rozpoznawaniu dzieł powstałych w oparciu o niemieckie, głównie augsburskie "ryciny ornamentalne" przedstawiające elementy wystroju kościelnego: ołtarze, ambony, prospekty organowe, konfesjonały. Do zbioru dołączono także przedstawienia niektórych elementów architektonicznych (portali, kapiteli), zrezygnowano natomiast z reprodukowania wyobrażeń wnętrz pałacowych (z sekretarzykami, biureczkami, kominkami) oraz samych motywów ornamentalnych.

Książeczka ma zatem stanowić swego rodzaju współcześnie stworzony Klebeband, tym razem już nie służący artystom, a badaczom sztuki nowożytnej w ich "powszedniej" pracy. Jest również przeznaczona dla studentów - choćby jako materiał pomocny przy nauce ornamentyki i styloznawstwa. Z tego powodu ma ona charakter, który można określić jako "do użytku wewnętrznego". Można oczywiście także ją traktować jako hipotetyczną rekonstrukcję "idealnego" Sammelbandu snycerza z 2. połowy XVIII wieku. 

Książka dostępna online.

Książka Andrzeja Betleja, znawcy sztuki dawnych Kresów, stanowi jedno z najważniejszych dokonań ostatnich lat w zakresie badań nad architekturą późnobarokową Rzeczypospolitej. Bogactwo materiału oraz interpretacje Autora, ukazujące nowe perspektywy badawcze, przybliżają twórczość znakomitego architekta, jezuity Pawła Giżyckiego, będąc jednocześnie – niejako na zasadzie pars pro toto – próbą omówienia zagadnień szerszych, m.in. nauczania architektury w kolegiach jezuickich czy recepcji wzorów architektury rzymskiej w sztuce polskiej XVIII wieku. Szczególnie cenny jest zamieszczony w książce katalog dzieł, złożony z niezależnych, krótkich monografii poszczególnych prac Pawła Giżyckiego, oraz niezwykle bogaty materiał ilustracyjny, na który składa się 236 zdjęć, planów i rysunków – plon wypraw dokumentacyjnych Autora na tereny Ukrainy. Publikacja opatrzona jest także indeksem osobowym i ze-stawieniem bibliograficznym.

Wojciech Bałus, Kunsthistoriker an der Krakauer Jagiellonen-Universität, hat in diesem Band mehrere bislang unpublizierte Tagungsbeiträge zur Architektur und Gartenkunst des 19. Jahrhunderts in Krakau zusammengefasst. Auch wenn diese innerhalb des Buches deutlich eigenständige Kapitel bilden, sind sie doch durch einen durchgehenden thematischen Schwerpunkt - der Frage nach der Rolle der Kunst innerhalb der Suche nach nationaler und/oder lokaler Identität - miteinander verklammert; somit mangelt es dem Band keineswegs an Stringenz.

In den einführenden Kapiteln skizziert der Autor die politische und wirtschaftliche Situation der Stadt im Untersuchungszeitraum, der sich von der letzten Teilung Polens 1795 bis zum Ende des Ersten Weltkriegs, also über die gesamte Teilungszeit, erstreckt. Krakau, die traditionsreiche Residenz der polnischen Monarchen, wurde zu einer Provinzstadt im Habsburgerreich degradiert (Hauptstadt der Provinz Galizien war Lemberg) und durch die Errichtung einer österreichischen Festung in seiner städtebaulichen Entwicklung eingeschränkt. Doch bereits in den ersten Jahrzehnten des 19. Jahrhunderts begann die Stadt auf Grund ihrer Vergangenheit, die Rolle der "geistigen Hauptstadt" des geteilten Polen zu übernehmen. Die relative Freizügigkeit, die seit der galizischen Autonomie 1867 im österreichischen Teilungsgebiet herrschte, ermöglichte es, diese Funktion unter anderem durch die Gründung der Polnischen Akademie der Wissenschaften (1873) sowie durch eine Reihe groß angelegter patriotischer Feiern zu untermauern. Krakau galt als "Reliquiar nationalen Erinnerungsgutes", das Schätze wie den Wawel mit der Krönungskathedrale, die Marienkirche und die Tuchhallen barg.

Katalog galerii obrazów zamku podhoreckiego nie ma precedensu w polskiej literaturze naukowej. Publikacja składa się z części opisowohistorycznej, dotyczącej wnętrz zamku i dziejów powstania galerii oraz części katalogowej, obejmującej obrazy, które zachowały się w muzeach na Ukrainie i w Polsce, 559 ilustracji oraz komputerowa rekonstrukcja rozmieszczenia malowideł w poszczególnych wnętrzach galerii przybliży Czytelnikowi utraconą rezydencję. Zamek w Podhorcach stanowił jedną z najważniejszych siedzib staropolskich, związany był z rodzinami Koniecpolskich, Sobieskich, Rzewuskich i Sanguszków. Katalog ze względu na wieloaspektowość i nowatorstwo opracowania ma ogromne znaczenie merytoryczne dla rozwoju badań nad polską kulturą artystyczną od XVIII do XX wieku.

Publikacja dostępna online: https://polona.pl/item/130590591

Książka stanowi opracowanie rękopisu znajdującego się w posiadaniu Biblioteki Naukowej im. Wernadskiego Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie, w zasobach Instytutu Rękopisów. 

Książkę można pobrać ze strony Biblioteki Uniwersytetu w Heidelbergu. 

Książka dostępna online.

Sztuka w okresie PRL-u to publikacja zawierająca materiały z seminarium naukowego zorganizowanego przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej. Seminarium odbyło się w Instytucie Polonijnym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Przegorzałach, w dniach 11-12 grudnia 1997 roku. Wystąpienia dotyczyły różnorodnych problemów związanych z istnieniem i funkcjonowaniem sztuki w okresie PRL-u. Autorzy referatów już w ich tytułach stawiają przewrotne pytania: "Co zawdzięcza sztuka Polska PRL-owi?" i "Czy PRL-u nie było?" Przykłady pochodzą głównie z obszaru malarstwa i rzeźby, ale można je odnieść również do innych dziedzin sztuki. Niezwykle cennym uzupełnieniem publikacji są zapisy dyskusji, które toczyły się pod wpływem wygłoszonych referatów.

Książka Marka Zgorniaka zawiera nowoczesną syntezę instytucjonalnego kształtu życia artystycznego w dziewiętnastowiecznym Paryżu i przedstawia oparty na świeżych źródłach i dokonany nowymi metodami obraz obecności Matejki i odbioru jego malarstwa tamże. Z tej racji książka jest cenna zarówno jako podręcznik akademicki, jak też istotny wkład we wciąż - jak widać - żywe badania nad Matejką. Wnosi bardzo wiele we wciąż rozpoznane tylko częściowo olbrzymie zagadnienie, jakim jest, jakże zmienna, Matejki fortuna critica - z recenzji Marii Poprzeckiej

Książka dostępna online.

Melancholia towarzyszy kulturze europejskiej od dwudziestu pięciu wieków. Co jest powodem, że tak zakorzeniła się w naszej cywilizacji? W Grecji opisana jako choroba psychiczna i ludzki temperament, urosła w ciągu wieków do kategorii wręcz filozoficznej. Dlaczego melancholia rozszerzyła swój zasięg znaczeniowy? Dlaczego może służyć do opisu naszego świata? Książka proponuje odpowiedź na te pytania, analizując dzieła wybitnych artystów takich jak A. Durer, S. Rosa, C.D. Friedrich, E. Munch, G. de Chirico, A. Kiefer i poszukując w nich melancholicznego bytu...

Książka Marka Zgórniaka stanowi istotny wkład w badania nad sztuką XIX wieku [...]. Autor przedstawia kolejno stosunek do malarstwa weneckiego XVI wieku w klasycyzującym środowisku J.L. Davida, w sztuce i poglądach Eugeniusza Delacroix, w akademii w 2 ćwierci XIX wieku, w środowisku romantyków i tzw. juste milieu, wreszcie w akademickim malarstwie czasów II Cesarstwa. [...] Rzadki w polskiej historii sztuki przykład pozycji naukowej dotyczącej sztuki europejskiej, daje świadectwo znakomitej znajomości krytyki francuskiej XIX wieku. [...] Erudycja Autora jest imponująca, a w parze z nią idzie nienaganny warsztat badawczy. Dzięki niej udało mu się gruntownie rozpatrzeć cały szereg zagadnień i wyjść poza sądy potoczne, mechanicznie powielane w wielu publikacjach na temat malarstwa francuskiego. Książka jest bardzo staranna z punktu widzenia konstrukcji całości, zdolności postawienia problemu, jasności wywodu, potoczystości języka." Maria Poprzęcka.

Monografia traktująca o kamiennych budowlach lednickich z punktu widzenia archeologii i historii sztuki. Książka dostępna online.

Książka ta jest próbą przedstawienia procesu formowania się zjawiska nazwanego antysztuką. Terminem tym określa się często niemal całą twórczość artystyczną ostatnich kilkunastu lat". Zdanie to wyjęte ze Wstępu nie zapowiada jeszcze całej złożoności problematyki poruszanej w książce Marii Hussakowskiej-Szyszko.

Podróż w poszukiwaniu genezy zjawiska antysztuki podejmuje autorka na obszarach współczesnej estetyki i historii sztuki. Poszukiwania te wydają się tym bardziej prawomocne, że sztuka najnowsza, co potwierdza analiza, funkcjonuje w sprzężeniu z krytyką i swą historią., a antysztuce towarzyszy swoista antyestetyka.Teoria i praktyka wypracowują równolegle swój modus vivendi. Książka podejmuje analizę wybranego problemu w sztuce amerykańskiej lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Oczywiście jest to problem antysztuki. Aby właściwie zrozumieć znaczenie tego zjawiska, należy sięgnąć wstecz aż do modernizmu. W okresie tym formuje się indywidualność Marcela Duchampa, artysty, którego znaczenie dla współczesnej sztuki trudno przecenić. Wraz z Duchampem pojawia się antysztuka, zjawisko to w pełni określi się w duchu dadaistycznym. Ale Duchamp jest fenomenem sam dla siebie - poddane zostają analizie wybrane elementy jego twórczości, te, które blisko pół wieku po rewolcie dadaistycznej i pojawieniu się hasła antysztuki niespodziewanie okażą się aktualne dla młodych artystów zza oceanu. Pod tym kątem, w oparciu o bogaty materiał źródłowy, szkicuje autorka sylwetki Andy'ego Warhola, Roberta Morrisa, Franka Stelli, Hansa Haackego, Dana Flavina. Ten rekonesans wśród wybranych twórców pozwala stwierdzić, że nie sposób tych artystycznych biografii rozpatrywać tylko pod kątem zależności od wielkiego mistrza i prekursora, jakim był Duchamp. Spadkobiercy Duchampa zdają się rozsadzać ramy, w jakie zbyt pospiesznie zostali wtłoczeni, poszerzając tym samym granice antysztuki. "Dar Duchampa" trafił we właściwe ręce.